Odyssee

Odyssee In de oorlog voor Troje muntte Odysseus uit door scherpzinnigheid en diplomatie. Bij voorkeur koos men hem als verspieder of als onderhandelaar. Voor het begin van de strijd ging hij met Menelaos naar Troje om Helena op te eisen. Hij wist Achilles op te sporen toen deze zich op Skyros verborgen hield en haalde Philocletes van Lemnos. In Homerus' Illias onderscheidt Odysseus zich door dapperheid. Samen met Diomedes ondernam hij een verkenningstocht naar het Trojaanse kamp. De roof van het Palladium was zijn werk en het houten paard zijn listige vinding. In het bijzonder is hij de hoofdpersoon in de Odyssee., waarin Homerus de avontuurlijke thuisreis van Odysseus beschrijft en de moeilijkheden die hem in Ithaca wachtten. Tot zijn avonturen behoren de ontmoeting met de Lotofagen, de cyclopen en het mensenetersvolk der Laestrygonen.

Odysseus was de man van Penelope en vader van Telemachus. Hij was de enige zoon van Laërtes en Aticlea en was koning van Ithaka. Hij behoorde tot een van de belangrijkste helden. Zijn talent lag niet in het vechten zoals Ajax, maar zat hem in zijn listigheid. Hierdoor kon hij zichzelf en zijn kameraden in de moeilijkste situaties redden. Dankzij zijn listigheid werd ook het paard van Troje vervaardigd. Maar het was vooral de godin Athena die hem hielp in tijden van tegenspoed en hem een behouden terugreis naar Ithaka mogelijk maakte.

De Odyssee is een heldengedicht dat bestaat uit 11.000 verzen, verdeeld over 24 boeken. Het verhaal komt uit de 8e eeuw v. Chr. De schrijver is Homerus, die ook de Ilias schreef. De hoofdpersoon is Odysseus. Het verhaal begint na de val van Troje, wanneer Odysseus naar huis wil gaan.

De Ciconiërs

Na Trojaanse oorlog voer Odysseus eerst naar het eiland van de Ciconiërs voor de kust van Thracië. Hier begonnen de eerste problemen. Zijn manschappen plunderenden en doodden inwoners van het eiland. De Ciconiërs, die zich wilden wreken, bereidden een tegenaanval. Odysseus mannen waren te lamlendig om na de plundering niet direct naar hun schepen te gaan. In plaats daar van gingen ze feest vieren. De inwoners speelden zich hierop in en doodden vele mannen van Odysseus.

De Lotofagen

Daarna ging de koning van Ithaka met zijn kameraden weg en bereikte hij het land van de Lotuseters. Op dit eiland bevond een heerlijke zoete, maar verslavende lotusbloemen, dat ervoor zorgde dat je nooit meer weg wilde. Omdat dit eiland voor Odysseus en zijn mannen nog onbekend was, stuurde hij een paar verkenners. Toen ze niet terug kwamen werd Odysseus wantrouwig. Hij wachtte niet langer en ging bewapend met een paar andere mannen het eiland verkennen en zijn mannen opzoeken. Toen Odysseus ze vond, bleken ze niet gevangen te zitten, maar ook weer feest te vieren. Zoals je kunt verwachten waren die dwazen verslaafd aan de lotus. Nadat zij met geweld naar de schepen werden teruggebracht werd de reis voortgezet.

De vloek van Polyphemus

Een storm joeg hen uit de koers en bracht hen naar het land van de cyclopen, brute eenogige reuzen. Odysseus en zijn makkers raakten verzeild in de grot van de cycloop Polyphemus, de zoon van de zeegod Poseidon. Polyphemus had trek en beukte een paar mannen van Odysseus tegen de rotsen en at hen op. Vervolgens rolde hij een rotsblok voor de ingang van de grot om de rest van de gevangenen te houden.
Odysseus verzon een list, zodat ze dood niet tegemoet hoefden te komen. Hij gaf de eenogige enkele zakken met sterke wijn te drinken.
'Je bent nog niet zo'n slechte vent,' mompelde Polyphemus. 'Hoe heet jij?'
'Ik heet Niemand, zei Odysseus.
Zodra de reus sliep, deed Odysseus een puntige boomstam in het vuur en stak het in het oog van de cycloop. Omdat Polyphemus schreeuwde dat Niemand hem had neergestoken dachten de andere cyclopen dat hij gek was geworden.

Odysseus kon toen nog niet ontsnappen, want er was een zeer grote rots voor de uitgang. De schapen van Polyphemus begonnen te mekkeren en hij haalde de rots weg. Toen kwam de listige Odysseus op een idee: als hij en zijn mannen zich aan de buiken van de schapen vast houden kan de Cycloop ze niet betasten. Het slimme idee lukte en ze ontsnapten, maar Polyphemus liet het hierbij niet zitten. Hij vroeg zijn vader, Poseidon, om hulp. Poseidon vervloekte Odysseus, waardoor zijn reis naar Ithaka net zo lang zou duren als de Trojaanse oorlog.

Het geschenk Aiolos

Het volgende eiland dat Odysseus bereikte, was het drijvende eiland Aeolia, de woonplaats van Aiolos, heerser over de winden. Aiolos ontving de reizigers met open armen en bood hen een opgediende maaltijd. Toen Odysseus wilde vertrekken kreeg hij van Aiolos een leren zak waarin zich alle westenwinden bevonden, die hun schepen weer uit koers zouden brengen. Odysseus was dolbij, want zonder de westenwinden kon hij binnen negen dagen Ithaka bereiken.
Toen Odysseus land in zicht zag, viel hij door vermoeidheid in slaap. Zijn kameraden dachten dat in de leren zak die hij kreeg van Aiolos iets kostbaars zat. Onwetend openden ze de zak en ontstond er een storm. Hierdoor waren ze nog verder van Ithaka dan dat ze waren toen ze op bezoek waren bij Aiolos.

Woeste Laestrygoniërs

Na vele dagen bereikten Odysseus' schepen het land van Lamus, het gebied van de mensetende cyclopen, Laestrygoniërs. Toen de cyclopen Odysseus' schepen de haven zagen binnen varen, gooiden ze rotsblokken op zijn schepen. Van de twaalf schepen waarmee Odysseus zijn terugreis begon was er nog maar één over.

De tovenares Circe

Op zijn laatste schip kwam hij aan op het eiland van Aeäea. Dit eiland werd bewoond door de aantrekkelijke tovenares Circe. Odysseus stuurde eerst een groep verkenners onder leiding van Eurylochos.
Onder weg kwamen zij een paleis tegen. De verkenners ging meteen het paleis in, waar zij gastvrij werden ontvangen door de vrouw des huizes genaamd Circe. De intussen geworden hongerige mannen kregen eten en te drinken. Tijdens de maaltijd veranderde Circe de mannen in zwijnen. Doordat Eurylochos bij de ingang van het paleis bleef wachten was hij niet betoverend. Meteen trok hij terug naar zijn baas.
Odysseus die het allemaal veel te vond duren ging zelf op verkenning. Onder weg kwam hij een jongeling tegen (in werkelijkheid Hermes in vermomming). Hermes vertelde hem wat er allemaal met zijn mannen is gebeurd. Verder gaf hij Odysseus een kruid dat hem beschermde tegen de toverkrachten van Circe. Toen Odysseus Circe ontmoette, bood zij een drankje aan. Hij dronk de beker op en er gebeurde niets. Hij trok vervolgens zijn zwaard en dwong de tovenares de betovering op zijn mannen ongedaan te maken. Circe gaf zijn mannen weer zijn normale vorm terug.
Circe gaf de mannen toen ze hun normale gedaante terug hadden een echt feestmaal. Odysseus bleef een jaar Aeäea, waar hij het bed deelde met Circe.

De ziener Teresias

Nadat een jaar was verstreken zei hij de tovenares vaarwel. Voordat hij vertrok, kreeg hij nog goede raad om veilig terug te keren. Hij moest naar de onderwereld gaan en de schim van de ziener Teresias raadplegen.
Aan de rand van de Oceaan (speciaal daar omdat Circe dat had gezegd) vertelde Teresias belangrijke waarschuwingen en voorspellingen voor wat hij nog zal beleven. Hij moest vooral de runderen van de zonnegod Helios op het eiland Thrinacia met rust laten. Verder moest hij één van zijn kameraden begraven.

Na het gesprek met Teresias werd niet meteen koers gezet naar Ithaka, maar naar Aeäea. Dat eiland klinkt bekend in de oren, want Odysseus was hier eerder geweest, het was namelijk het eiland van Circe. Odysseus ging daar naar toe om Elpenor te begraven. Hij was één van zijn bemanningsleden. Hij sloop ongemerkt naar het paleis van Circe. Zijn ziel zou niet rusten, totdat hij begraven zou worden. Odysseus deed wat hem gevraagd werd. Daarna zette hij koers naar Ithaka.

De sirenen

Het zou nog lang duren voordat Odysseus zijn vrouw en zoon zou zien. De volgende hindernis werd gevormd door maagden die leken op vogelachtige wezen. Ze zongen verlokkende liederen, waardoor iedereen die het hoorde onweerstaanbare drang kreeg om de hun koers te wijzigen en op de rotsen te pletter sloegen. Het luisteren ervan vraagt een zeer hoge prijs, en dat kan Odysseus zich niet veroorloven. Door alle tegenslagen tot nu toe heeft hij veel mannen verloren.
Maar toch wilde hij het gezang horen. Zoals altijd pakt hij het slim aan. Zijn bemanningsleden kregen gesmolten was in hun oren, zodat ze niet verleid zouden worden door het gezang van de sirenen. Vervolgens bonden ze Odysseus vast aan de mast van zijn schip.
Toen de schepen in de buurt van de Sirenen kwamen, hoorden de bemanningsleden niets, maar Odysseus… Hij werd bedwelmd door het bovennatuurlijke, maar wel mooie gezang. Hij begon te brullen en te smeken om hem los te maken. Doordat ze niets konden horen, negeerden ze hem gewoon. Voorbij de Sirenen kalmeerde hij en werd hij losgemaakt.

Scylla en Charybdis

Odysseus kon niet lang opgelucht ademhalen, want een nieuw gevaar lag op de loer, namelijk Scylla en Charybdis. Scylla was een zeemonster met zeskoppen en had twaalf poten. Charybdis was een enorme draaikolk. Hoewel je zou denken om gewoonweg de twee gevaren te ontwijken, lag het probleem anders: ze waren zo dicht op elkaar, dat als je probeerde het ene monster te ontwijken, het bijna onmogelijk was niet ten prooi te vallen aan het andere. Hiervan komt het spreekwoord van Scylla in Charybdis vervallen . Het betekent vanzelfsprekend van het ene gevaar in het andere komen.Uiteindelijk overleefde Odysseus de twee gevaren, maar niet zonder gevaar. Zes mannen werden door Scylla verslonden.
Het volgende onheil liet niet lang op zich wachten.

De runderen van Helios

Door een storm van Poseidon kwam het schip bij het eiland Thrinacia, waar de runderen van Helios grazen. De ziener Teresias had de ‘eilandhopper’ eerder gewaarschuwd voor dit gevaar: wie de runderen zou verwonden of eten zou gestraft worden door de goden.
Omdat het weer niet mee zat, bleven Odysseus en zijn kameraden gedwongen langer op dit eiland. De proviand begon op te raken en iedereen kreeg honger. Hoewel Odysseus herhaaldelijk had gezegd de runderen geen haar te krenken, mocht het niet baten. Ze slachten enkele runderen en aten het op.
De gekwetste Helios wendde zich meteen tot de oppergod Zeus. Toen ze konden varen werd Odysseus’ schip getroffen door een bliksemschicht van Zeus. Alle opvarenden verdronken, op Odysseus na. Van de twaalf schepen en de honderden mannen, waarmee hij zijn terugreis begon was er geen enkel schip meer over en was hij de enige overlevende.

Calypso

Na de toorn van Helios en Zeus kwam hij aan op een eiland. Op het eiland woonde de nimf Calypso. Hier werd hij zeven jaar vastgehouden op haar eiland. Uiteindelijk bevolen door de goden, die medelijden kregen aan het heimwee van Odysseus, stuurden ze Hermes om aan de nimf te vertellen Odysseus weer vrij te laten.

Met hulp van Athena lukte het Odysseus zijn geliefde vaderland te bereiken. Maar er waren nog genoeg probleem, waardoor alle inspanningen voorheen als zonde beschouwd kunnen worden. De grote tacticus moest een nieuwe list verzinnen.

Ithaka

Toen Odysseus op Ithaka aankwam vertelde Athena hoe het er op zijn eiland voorstond. Omdat Odysseus door zijn reizen al twintig jaar van Ithaka weg was, dachten de meeste bewoners dat hij dood was. De plaatselijk edelen (ofwel vrijers) wilden met Odysseus’ vrouw Penelope trouwen. Alleen Penelope en Odysseus' zoon Telemachus geloofden dat hij nog leefde.

Odysseus die in zijn eentje niet al die lastpakken kon aanpakken, besloot eerst steun te zoeken bij zijn trouwe onderdanen. Voordat hij dat deed, vermomde Athena hem als een bedelaar, zodat hij niet zou opvallen.
Eén zijn trouwe onderdanen is Eumaios, een hardwerkende varkenshoeder. Hij ontving de bedelaar gastvrij, maar herkende Odysseus niet. Daarna ging Odysseus naar Telemachus, zijn zoon. De ‘bedelaar’ maakte bekend wie hij was. Met hem smeedden ze een plan om de vrijers te straffen. Alle wapens werden uit de grote zaal weggehaald en verborgen in de wapenkamer.

Penelope had inmiddels twintig jaar gewacht op haar echtgenoot.
De dag nadat Odysseus op zijn eiland was gekomen, organiseerde Penelope een wedstrijd. De winnaar zou met haar mogen trouwen. Wie de boog van Odysseus kon spannen en vervolgens een pijl door de openingen van twaalf in rij achter elkaar opgestelde bijlen kon schieten was de winnaar.
De vrijers mochten als eerst beginnen. Gepikeerd waren Antinoü s en Eurymachos toen ze er niet in slaagden de boog te spannen. De ‘bedelaar’ kwam als laatste aan de beurt, maar slaagde wel er wel in de boog te spannen en schoot vervolgens door de openingen van de bijlen. Meteen daarna schoot hij op Antinoü s en Eurymachos. De belangrijkste vrijers waren uitgeschakeld. Telemachus haalde wapens en gaf het aan Eumaios en Athena (in de gedaante van Mentor).
Een groot bloedbad ontstond en de ontrouwe slavinnen in het paleis werden niet minder hard gestraft.

Penelope werd op de hoogte gebracht van de terugkeer van haar man, maar ze kon nog niet geloven dat de ‘bedelaar’ haar man was. Odysseus mocht wel overnachten in het paleis, maar toen Penelope vertelde dat het bed in een andere kamer was, werd hij boos. Verbaasd zei Odysseus toen hij zag dat de poten van hun echtelijk bed, dat hij zelf had getimmerd, een nog in de grond gewortelde stam van een oude olijfboom was. Toen begon bij Penelope een belletje te rinkelen. Wat de hij net vertelde was een echtelijk geheim wat niemand wist behalve Penelope en Odysseus.

Met hulp van zijn vrouw en boeren die hem trouw bleven versloegen Odysseus de vrijers van Penelope. Na twintig lange en zware jaren waren Odysseus en Penelope weer gelukkig samen